UN COMENTARI SUS LA CANTA "AUDÈTHS"
hèit per Eric GONZALES
Enqüèra que ne seguesqui pas la carrièra d’Alidé d’autan près com lo men
amic Nicolau Rei-Bèthvéder, Audèths
qu’èi l’impression qu’ei ua de las cançons mei sovent interpretadas per la
joena cantadora aranesa, com ací sus ua cadena de television catalana entau
concors Enderrock. De las cançons deu son prumèr album Eth Paradís qu’ei en tu, qu’ei, segon que m’a hidat Nicolau, ua de
las qui mei estima Alidé era medisha.
Deu punt de vista musicau, com sovent dab la cantadora, Audèths que presenta ua cèrta complexitat. Que comença per ua introduccion arpegiada, puish per suus arpègis qu’arriban, non pas dirèctament las paraulas, mes nòtas shiuladas per la cantadora. Los arpègis que son d’acòrds minors e que continuan com Alidé e canta las prumèras cinc coblas :
Aciu que sò,
seiguda en mèn fautulh
mentre
les veigui volar.
5 M’ei
igual
a on
vagen a parar,
vieràn
de
nets a dromir.
Eth
mèn cap
10 eth milhor des nins
que
jamès agen
pogut
trapar.
Era
patz
que
tant demane tanta gent,
15 de còp,
semble
qu’a arribat.
Tan
lèu è vist
que
non me pogui equivocar,
que
vire eth mon
20 igual qu’es nòsti caps.
Aquestas cinc coblas, que las segueish un « pont » musicau, en
major e cantat, qui hè la transicion dab la partida centrau de la cançon :
Cada
vèrs un audèth,
cada
audèth hèt un vèrs,
(la musica que s’estanga.)
laguens
des nòsti caps !
Despuish la cobla tresau, ua baisha o, mei probable, ua contrabaisha,
que s’ei hornida a la guitarra. Enlòra, com la musica e repren de tira,
qu’entra en jòc la bateria, entà la partida centrau de la cançon, hèita
musicaument d’acòrds majors, e suu plan de las paraulas, d’aquestas coblas qui
an la particularitat, au ras de las prumèras, de consistir en frasas mei
longas :
Coma
era aigua que s’escor
25 e non demane que vierà mès enlà,
de
nau, voi desvelhar en un prat
e
sense ròba e a plaser caminar.
Que
formen part deth mèn entorn
es
ores que hí a pèrder damb tu,
30 eth temps non pare d’auançar e auem es uassi
banhats
ena
paur de qu’un bon dia acabe tot !
Puish un segond punt musicau que segueish aquera partida centrau, dab
aquestas paraulas :
Acabe
tot…
(la musica que s’estanga.)
laguens
des nòsti caps !
Mes la musica que s’i torna de tira, e que segueishen drin mei de sèt
segondas dens las quaus Alidé cantereja. Puish qu’arriba la partida seguenta de
la cançon, qui s’obreish sus un ritme de guitarra mei rapide, mes ací las
coblas, qui tornan estar bracas, que hèn rampèu a las prumèras cinc :
Eth
sòn cant,
35 eth major plaser
que
jamès aja
pogut
trapar !
Eth
mèn cap,
eth
milhor des nins
40 que jamès agen
pogut
trapar !
Aqueste ensemble, las duas coblas, qu’ei dit dus còps.
Enfin, dens la darrèra partida, que tornan los arpègis d’acòrds minors
de l’introduccion, dab, sus las medishas nòtas, lo shiulament de la cantaira.
Que i a donc ua cèrta simetria dens l’estructura de la cançon ; qu’ei ua
manièra de compausar qui’s retròba sovent en Alidé, per exemple dens la cançon Harànreggae on las darrèras duas coblas
e son identicas a las prumèras duas, o enqüèra dens Dera evolucion ara revolucion.
En aqueras paraulas, que podem deléger dus tèmas complèxes, qui’s
retròban aulhors dens las cançons d’Eth
paradís ei en tu : lo de la libertat barrejat au de l’enfança, e lo
deu passatge deu temps entermesclat au de l’aviéner de la creacion artistica.
N’ei pas au bèth començament, quan Alidé e’ns parla deus ausèths, qui
presenta aqueth tèma, mes mei enlà (vv. 24-27). N’a pas volut har deus ausèths
lo simbèu de l’idea de libertat : que seré tròp simple, bahida, e ne
s’adua pas dab çò qui podem trobar dens lo restant deu son album. Qu’ei l’aiga,
la qui s’escor, lo simbèu de la libertat, e entaus coneishedors de la
cantadora, qu’ei possible d’explicar qu’ei de l’enfança qui’ns parla ací :
lo prat, l’èrba com imatge de l’enfança qu’ei quauquarren de recurrent dens la
soa òbra. Espiatz, senon, çò qui ditz dens En
blanc e nere : En blanc e nere,
obsèrvi era pellicula deth passat… Vestit [rauba] tot blanc, colièr argentat e peu daurat. Un prat planèr, era èrba que
heirègue [hrega] ues cames suaus…
D’aulhors, a quin aute moment de la vita e s’i poderé caminar sense ròba, qu’ei a díser shens vesticis ?
De passada, que podem senhalar qu’Alidé insisteish sus l’innocéncia de
l’enfança, dita a travèrs la possibilitat de caminar sense ròba o en rauba blanca. Notem que la joena aranesa ne
presenta pas ací nat “jòc de pista”, ne cèrca pas a estar misteriosa, au
contrari que vòu que la comprengan puishqu’emplega aqueth mot d’innocéncia dens En blanc e nere : Era
pelha sus es jolhs, era innocéncia a marchat.
Dens la cobla seguenta d’Audèths
(vv. 28-31), qui forma, dab la qui avem mentavut adès, la partida centrau de la
cançon, que’s pausa la question de saber se lo que de que formen ei un
enonciatiu o ua conjoncion. Tà jo, que’u cau meilèu compréner com ua conjoncion
qui renvia au vèrbe voler, dus vèrs
abans. Se legem Voi… que formen part deth
mèn entorn es ores que hí a pèrder damb tu, tot qu’ei mei clar. Se Alidé e
mentau, com dens d’autas cançons, un amor perdut / passat, la cantadora que’s
tròba, dens lo necessari dòu d’aqueth amor, a ua etapa mei enlà que dens Sò jo (cf. lo comentari de Nicolau
Rei-Bèthvéder sus aqueste blòg) e Soleta
e complèta : ací, l’evocacion soa que’s limita au degrèu d’aver
perdut, sordeish qu’aquò, barrejat (hí a
pèrder) temps dab aqueth òmi, e se i a en era un adirèr deu temps escorrut,
ua volontat de recuperar lo temps perdut, n’ei pas entà tornar víver çò de
passat, mes tà profieitar miélher deu temps aqueth.
Lo passatge deu temps e la question de la mort que son, d’aulhors, e de
faiçon estonabla, un tèma recurrent, de que n’i a que diserén ua obsession,
dens l’òbra d’Alidé. Qu’avem parlat d’En
blanc e nere, mes que cau mentàver tanben Recuelh era mia sang, qui comença peus mots, mei clarament dit non
pòt estar : Voi que damb era mòrt
non acabe tot. E qu’arribam a un aute gran tèma d’Audèths, lo de l’inspiracion poetica, e mei largament artistica (e
se Alidé Sans ei prumèr que tot ua cantautora, qu’ei possible qu’un dia
d’aquestes que’ns susprenga en ua aute airau de creacion…) : qu’ei lo gran
tèma de Recuelh era mia sang, qu’ei tanben
un deus d’aquesta cançon. Se los vv. 1 a 4 e’ns dan, bahida, un indic sus la
genèsi d’aquesta, hèra viste que ns’avisam de que los Audèths e representan l’inspiracion e la creacion : Cada vèrs un audèth, cada audèth hèt un vèrs
(v. 6 e 7), ja que, precisem-ac, saber qué’ns ditz açò de l’inspiracion de
l’autora e sia de mau determinar.
Los vèrs seguents (vv. 9-10) que precisan l’idea d’Alidé : la mort
qu’ei la fin de l’inspiracion, donc la fin de la creacion… car çò qui vòu la
joena aranesa n’ei pas la soa subervita –o vita etèrna, au sens religiós o non–,
qu’ei que l’inspiracion soa, çò qui apèran la “creativitat” soa, e
s’esperlongue, e sia feconda en d’autes artistas : E que d’aguest art nèishen poètes, escrivans, musicians, pintors damb
illusion (Recuelh era mia sang,
enqüèra). E fin finala, probable qu’ei açò la clau deu títol medish d’aquesta
prumèra òbra de la cantautora : Eth
paradís ei en tu. L’eternitat d’Alidé qu’ei en lo / la qui recébia lo son messatge e qui per’mor d’aver escotat las soas cançons e
s’atelerà eth / era tanben a crear.
Eric GONZALES
