Sò jo

Ua vision de SÒ JO

cançon d’Alidé Sans

Comentari entau blòc de Nicolau Rei Bèthvéder. 

(escriut en occitan gascon tolosan)

Dambe Sò jo, avèm ua cançon dambe un repic entrainant que constrasta dambe un vertadèr tèxte de rompedura amorosa, benlèu a l’interfòne, revelator deus rapòrts umans dins las nòstas societats occidentalas. Cançon de desseparacion donc qu’ei de sarrar d’Ath delà de tu o encara Soleta e Complèta de la medisha Alidé.

Mès prumèr lo tèxte :

  

« Creigui que hè ja massa temps

qu'acabèren es nòsti moments

coma dídies tu :

era vida passe e tot càmbie.

Sò jo, sò jo, sò jo...

Pensi que hè ja massa temps

que hís a baishar deth tòn vaishèth

e era pòrta non daurís

encara que diga es paraules clau...

Sò jo, sò jo, sò jo...

Creigui que hè ja massa temps

que me'n pendisqui de dia e de net

e ara cridi perdon

perque m'estofi damb es lèrmes en arrir

perque m'estofi damb es lèrmes en arrir

perque m'estofi damb es lèrmes en arrir...

ieeeee e e e e e

ieeeee e e e e e

Sò jo, sò jo, sò jo...

Sò jo, sò jo, sò jo...

ieeeee aumens escota-me

escota-meeeee

Sò jo qui sauvèc tòn còr herit

sò jo qui alugèc era lum deth tòn esperit

sò jo qui et suenhèc enquià morir

sò jo qui et metèc eth mond as pès...

Dilhèu non vòs pensar

sai qu'ei mès facil

dilhèu non te'n embrembes

dera dignitat ?

A còps m'envasís eth dubte

de se te coneishi pro

o ei qu'ès d'acòrd

en embarrar-te e ignorar ?

M'empodoi cada viatge que senti que non hès cas

e imagini que

tornam començar

ieeeee e e e e e

ieeeee e e e e e

Sò jo, sò jo, sò jo...

Sò jo, sò jo, sò jo... »

Podèm destacar tres punts notables d’aquesta cançon :

            1- La gaujor.

Avèm donc ua musica en contradiccion dambe lo tèxte. La musica ei quasi gaujosa e lo repic ei enairejant. La musica veng afortir lo títol de la cançon Sò jo que sona coma l’acceptacion de çò qu’ei per l’artista. Aqueste « Sò jo » ei de comparar dambe la debuta deu roman occitan lo mès celèbre deu sègle XX : Catòia de Joan BODON. La debuta ei aquesta : « Òc, soi Catòia. Catòia l'Enfarinat. Jamai soi pas estat coma los autres. Jamai. Perque soi Catòia. E tanben perque soi Enfarinat. A Sant-Genièis degun sap pas que soi Catòia. Degun sap pas que soi Enfarinat. Mas ieu o sabi. Ieu Amans, Baptista, Blasi Codomièr.»

Dambe la melodia sentissèm tot lo nhac de la joenèssa e l’espèr que pòrta damb’era. La darrèra frasa de la cançon « Tornam començar », qu’ei en contradiccion dambe tot lo tèxte de la cançon, fortaleja l’impression d’energia positiva de Sò jo.

Mès aquera darrèra frasa ei desenlusida. Alidé ditz « tornam començar » mès i crètz pas mès.  

            2-La tristessa. Ei lo tèxte que pòrta la gravetat, la tristessa de la desseparacion amorosa. Avèm ua estructura engabiada dambe la frasa « Creigui que hè ja massa temps » que servís a mercar la repeticion.

Imaginam facilament Alidé que ploriqueja davant la pòrta de l’edifici, benlèu au pè de l’interfòne : « era pòrta non daurís encara que diga es paraules clau ». La situacion, un mòs umilianta, ei clarament tornada dins lo tèxte per los « ieeeee » e « escota-me » que mòstran aquestas gemidas. Sentissèm lo prigond tristèr de l’èste.

Lo tèxte pòrta tanben ua letania de rasons entà que l’aute draubisca la pòrta. Alidé mos da un vertadèr planh, un mòs patetic e plen de bonas intencions. Per exemple : « Sò jo qui sauvèc tòn còr herit » o « sò jo qui et suenhèc enquià morir ». Aquò que hè pensar a la cançon, mondialament celèbra, de Jacques BREL (1959), Ne me quittepas.

        

     

Lo dobte ocupa ua part importanta de la fin de la cançon de la joena aranesa : « A còps m'envasís eth dubte de se te coneishi pro o ei qu'ès d'acòrden embarrar-te e ignorar ? ». Lo dobte d’aquera gojata fàcia a la concepcion de l’amor deus òmes ei omnipresent dins las òbras d’Alidé. Ath delà de tu, qu’avèm tractat dejà dins aqueste blòc, mos hè capbussar dins lo dobte amorós. Lo dobte ei pas que signe d’ua dolor mès fòrta d’un maucòr amorós.

En damorar dins la tradicion literària occitana, lo tèxte d’Alidé sembla fòrça tanben au de la trobairitz BEATRITZ, comtèssa de Diá (1140-1175) : Estat ai en greu cossirier. 

Ací lo tèxte modernizat :

« En gran pena lo còr me dòu

Ende un cavalièr qu'èi perdut,

Vòli totjorn qu'aquò sia sabut

Que l'èi contentat mòrt e hòu

Ara vei que soi trahida

Car l'auríai pas dat pro d'amor ;

Au lèit o tota vestida.

Mon cavalièr, jo le voleríai

Ténguer un ser dins mos braces nuds,

E que se'n tròbe eth tresperdut

De sol coishin le serviríai,

Car d'eth soi mès afolida

Qu'èra Florís de Blancaflor.

L'autregi mon còr, e m'amor,

Mon èime, mos uelhs, ma vida.

Bèl amic, avenent e doç,

Quora seratz a mon poder,

E cochèssi dab vos un ser,

E vos dèssi un bais amorós,

Sapiatz que gran talent auríai

De vos ténguer en lòc de marrit,

Tant que vos seratz pas desdit

De hèr çò que voleríai. »

Ei amusant de véser, a ueit sègles de distància, qu’un deus prumèrs tèxtes d’amor escriut per ua vertadèra hemna s’unís dambe le d’Alidé. Tornam trobar la hemna amorosa e abandonada per un òme absent. D’un biais plan feminin Alidé, coma Beatritz, ei pas mès dins la realitat. Imagina tornar víver lo son amor maugrat las realitats d’ua umanitat desincarnada.

           

3-La desumanizacion. Ei un tèma recurrent d’Alidé Sans, que sentissèm dejà dins la cançon Mònstres. L’òme d’au jorn d’auèi –rarament la hemna entà Alidé- a perdut la sua umanitat. Ací avèm d’òmes modèrnes que s’amagan darrèr las lors tecnologias entà evitar de s’assumar. Las tecnologias, ací benlèu l’interfòne, evitan la confrontacion, la vertat. La desseparacion se hè sense contactes dambe coardisa e un silenci fred de la part de l’òme.

Aquera vision de la desumanizacion de l’òme iperconectat la legissèm dins la novèla occitana d’Eric GONZALES, que parla encara d’interfòne, Un bon moment. Resistissi pas au plaser de citar la fin d’ aqueste tèxte ironico-amar, qu’ei ara un classic de la literatura gascona actuala :

«              (…) que fení la bièrra e qu’espiè l’òra : nau òras. Qu’èra totun estranh : qu’avè dit a ueit òras… ‘Bò, que va arribar, ja, a l’entant que vau béver ua auta bièrra’.

                Qu’anè tà la cosina e qu’aubrí un botelhon de bièrra. Còp sec, ua tringlada que retrení : qu’anè tà l’entrada, n’èra pas l’interfòn, qu’anè tau salon, qu’èra lo telefòn. Abans de gaha’u, que tuè la musica.

                               -Qu’escoti.

                               -Sebastian ! Excusa’m de non pas t’aver aperat, mes qu’èri en çò de Pat.

                               -En çò de Pat ?

                               -Òc, Pat, ua qui tribalha dab jo. Que m’avè invitada tà préner l’aperitiu e…

                               - … e que vas arribar tà sopar adara ? N’i hè pas arren, vèn, Maria, que t’èi atenduda, n’èi pas minjat arren e qu’èi ua hami a har paur a un lop !

                               -N’ei pas aquò briga, Sebastian ! Dab Pat que partim tau restaurant adara. Que m’as perpausat e…

                               -Totas duas ?

                               -Òc… dab dus amics son, tanben. Atau.

                               -… Que serà tà un aute còp, alavetz.

                               -Òc, tà un aute còp… Adiu !

                Sebastian que bevó un gran horrup de bièrra.  Ne s’i vedè pas clar, qu’avè lo cap pesant e quan anè getar lo botelhon de bièrra a la cosina e prene’m un aute, que s’apercebó que ne marchava pas dret.

                               -E puish, mèrda, ce disó tot hòrt, ne’m senti pas mei la fòrça de har lo sopar.

                Que tornè tau salon, dab lo botelhon de bièrra plen en la man. Qu’espiè hens lo jornau lo programa de la television : a la cincau qu’i avè programat, tà dètz òras, Halloween III, un deus filmes d’orror qui aimava lo mei.

                « E ben, que vau passar un bon moment », ce’s pensè.

Extrèit de la fin de la novèla « Un bon moment », in Isabèu de la Valèa, d’Eric Gonzalès, Edicions Reclams, 2000, Pau. Pp 89-90.

Coma dins lo tèxte de Gonzalès, jamès ei pas dit « amor » o encara mens « t’aimi ». Se parla pas dirèctament deus sentiments. Alidé parla de « paraules clau » entà evitar de parlar clarament d’amor.

Dins la cultura anglo-saxona aqueth tèma de la rompedura amorosa au telefòne, a l’interfòne o a l’ordinator, le retrobam dins la comedia de las bonas, davancèra a l’epòca, Denise calls up (1995, Hal Salwen). S’agís d’ua eroïna que viu tot au telefòne sense jamès encontrar digun. La vesèm encara recentament dins lo filme dramatic Her (2013, Spike Jonze).